مجموعه امیر توکل کامبوزیا

مجموعه امیر توکل کامبوزیا، باغی در دل کویر است که مهم ترین قسمت آن کتابخانه منحصر به فرد و ارزشمندی است که او در زمان حیات خود بنا کرده بود. مقبره امیر توکل کامبوزیا هم در کتابخانه قرار دارد.
امیر توکل کامبوزیا (زاده ۱۲۸۳ تهران – درگذشته ۲۴ مهر ۱۳۵۳ زاهدان) نویسنده، حقوقدان، محقق ایرانی و از مخالفان سلطنت پهلوی بود که در جریان نبرد ۹ مهر ۱۳۰۰ اسیر گشت و پس از مدتی به شهر بیرجند و سپس در سال 1312 برای همیشه به زاهدان تبعید گشت. او فردی دانشمند، دوست‌دار کتاب و اهل مطالعه، آگاه به زمان خود بود و به زبان‌های فارسی، ‌عربی، انگلیسی، فرانسه و ترکی تسلط داشت. شمار ترجمه ها و تالیفات او که بیشتر آن هنوز منتشر نشده به حدود 80 جلد می‌رسد.
تبعید استاد کامبوزیا به زاهدان همزمان با دوره ساخت بافت اولیه شهر زاهدان بود. او در حاشیه این شهر (6 کیلومتری زاهدان) با همت و مهارتی که در کشاورزی داشت باغی بزرگ به وسعت 170 هکتار در دل کویر می‌سازد و در همان جا زندگی خود را ادامه می‌دهد. بعد ها این باغ و محدوده زندگی او و خانواده اش به کلاته کامبوزیا شهرت می‌یابد. همچنین ایشان کتابخانه ای شخصی در این باغ احداث می‌کند و در جمع آوری و حفظ کتب ارزشمند می‌کوشد. این کتابخانه در زمان حیات ایشان محفلی برای جلسات اندیشمندان و دوست داران علم و دانش بود .
این کتابخانه چند سال پس از مرگ استاد کامبوزیا در سال 1365 به کتابخانه عمومی با نام کتابخانه استاد کامبوزیا تبدیل می‌شود. از قوانین افتتاح این بود که کتابخانه هیچ وقت به داخل شهر منتقل نشود و همیشه دو نفر از اعضای خانواده کامبوزیا، مدیریت این کتابخانه را برعهده داشته باشند. خانم صادقه کامبوزیا ریاست این کتابخانه را برعهده گرفتند و از آن زمان تا به حال در جهت حفظ و نگهداری کتب ارزشمند و تک نسخه ای به جا مانده، توسعه فعالیت ها و مناسب سازی آن برای تمامی اقشار جامعه کوشیدند .
کتابخانه استاد کامبوزیا با داشتن حدود بیش از 20 هزار جلد از کتب نفیس و کمیاب به زبان‌ های لاتین، عربی و فارسی یکی از مجموعه‌ های گرانبها و کم ‌نظیر به حساب می‌‌آید. از جمله : منابع ایران شناسی به زبان های لاتین در حدود 50 عنوان که تاریخ، تمدن، زبان و ادبیات ایران پیش و پس از اسلام را بیان می‌کنند. منابع اسلامی و مراجع عمومی عربی و فارسی که در این زمینه بسیار مجموعه غنی گردآوری شده است. بسیاری از این کتاب ها دارای حاشیه نویسی با خطوط بسیار زیبا هستند و یادداشت هایی از مرحوم کامبوزیا در حواشی بعضی کتب دیده می‌شود. در این قسمت 120 جلد کتاب چاپ سنگی نیز موجود است. منابع مرجع واژه نامه ای و مجموعه اقبال شناسی (در رابطه با اقبال لاهوری حدود 50 کتاب) از دیگر قسمت های این کتابخانه هستند .
دور تا دور سالن اصلی مطالعه، کتب خطی و نقشه ها که اغلب تک نسخه هستند در محفظه های شیشه ای نگهداری می‌شوند. همچنین کتاب هایی برای استفاده عموم به خصوص نوجوانان این منطقه گردآوری شده است .
کتابخانه استاد کامبوزیا یکی از مناطق گردشگری و فرهنگی شهرستان زاهدان محسوب می‌شود که دارای منابع غنی برای پژوهشگران است. همچنین فعالیت های فرهنگی و اجتماعی برای نوجوانان و زنان منطقه شیرآباد (منطقه ای که کتابخانه در آن قرار دارد و حاشیه نشین هستند)، نشست های ادبی و کتاب خوانی برای علاقه مندان به ادبیات و کتاب در استان و ... در این کتابخانه برگزار می‌شود .
منبع : zahedanpl.ir - publij.ir - dana.ir - wikipedia.org